Toen De Wandelgek in 1997 via Helsinki per spoor naar Sint Petersburg vertrok had hij in Nederland al flink wat zaken voor dit verblijf voorbereid. Zo had hij dit deel via studentenreisbureau NBBS en de organisatie Homestay geboekt. Dit maakte het mogelijk om nu eens niet in een hotel, jeugdherberg of camping te overnachten, maar bij een Russisch gezin thuis. Homestay betaalt hier voor een vergoeding aan deelnemende gezinnen. Ook hadden we zelf wat cadeaus meegenomen en m.n. grote repen chocolade, want daaraan was een tekort.

De Homestay beviel uitstekend! O.K., je ontbeert de luxe van een hotel, maar je ziet nu wel hoe er in een ander land (in dit geval Rusland) wordt geleefd.

Warm water om te douchen moest eerst op het immense fornuis in de keuken worden gekookt. Op onze slaapkamer stond een gigantische koelkast en het eten bestond uit aardappel, en als groente tomaatschijfjes en komkommer. Een stukje vlees erbij en de maaltijd was af. Op de vooravond van ons vertrek werd soep met balletjes gemaakt.

Het gezin waar we verbleven woonde op een komplete verdieping van een hoog pand waar je via een poortje, daarna een kleine binnenplaats en een grote brede trap kon komen. Hier woonden vader, moeder, zoon en dochter met hun gezinnen en opa en oma. En dan was er nog een harige witte pluizebol (de perzische kat).

Sint-Petersburg (Russisch: Санкт-Петербург, Sankt-Peterboerg) is na Moskou de belangrijkste stad van Rusland en is een belangrijk industrieel, wetenschappelijk en cultureel centrum. De stad is met zijn architectuur uit de 18e en 19e eeuw, zijn grachten, zijn lange rechte straten, tuinen, parken en paleizen een toeristische trekpleister van belang.Van 1703 tot 1918 de Russische Hoofdstad van het Keizerrijk Rusland na de revolutie van 1917 is dit weer Moskou. De stad heette van 1914 tot 1924 Petrograd en van 1924 tot 1991 Leningrad. Niet te verwarren met Stalingrad (sinds 1961 Wolgograd geheten), dat in het zuiden van Rusland ligt.

Luchtfoto van Sint Petersburg laat goed de vele eilanden zien waar de stad op is gebouwd…

Sint-Petersburg is de zetel van de oblast Leningrad, hoewel het er zelf geen deel van uitmaakt. De stad is gelegen aan de monding van de rivier de Neva in de Finse Golf in een deltagebied. Het inwonertal is ca. 5 miljoen.

De stad is een belangrijk verkeersknooppunt met een zeehaven, een luchthaven (Пулково Poelkovo) en toegang tot het Wolga-Baltische systeem van waterwegen. De stad heeft een metro (sinds 1955). Er is veel industrie, onder andere staal, chemie en machinebouw. De stad is de zetel van de Russische Academie van Wetenschappen en telt vele onderzoeksinstituten, drie universiteiten en een conservatorium. Er zijn zo’n 120 musea, waaronder de Hermitage en het Russisch Museum, en meer dan 50 theaters, waaronder het Mariinskitheater.

Geschiedenis

Sint-Petersburg werd op 27 mei 1703 gesticht door Peter de Grote om de oude door Ivan de Verschrikkelijke ontvolkte hanzestad Novgorod als ‘venster op het Westen’ te vervangen en werd de hoofdstad van Rusland. De stad is niet vernoemd naar haar stichter, maar naar de apostel Petrus, de beschermheilige van de stad. Oorspronkelijk was de naam Sankt-Piter-Boerch (Санкт-Питер-Бурхъ), een imitatie van het Nederlandse “Sint-Pietersburg”. Deze werd echter al snel veranderd in het Duitse Sankt-Peterburg, de naam die de stad gedurende haar periode als hoofdstad van het Russische Rijk droeg en opnieuw na de val van het communisme kreeg.

Bij de bouw werden vooral dwangarbeiders ingezet. Onduidelijk is hoeveel doden hierbij vielen, maar mogelijk kwamen tot 100.000 van hen om het leven bij de 18-jaar durende aanleg van de stad. De stad kreeg een Westers aanzien met onder meer zo’n veertig grachten naar Nederlands model. De stad lag in een dunbevolkt gebied, Ingermanland, dat tevoren niet door Russen, maar door Ingriërs, een aan de Finnen verwant volk, werd bewoond. Er vestigden zich veel immigranten, zowel Russen als West-Europeanen. De stad overvleugelde al snel Archangelsk als voornaamste havenstad van Rusland. Tegen het eind van Tsaar Peter’s regering (1725) telde de stad al ongeveer 50.000 inwoners. De stad zou tot 1918 het regeringscentrum van Rusland blijven.

Vanaf het midden van de 18e eeuw tot de Russische Revolutie onderhielden de zogenaamde Rusluie contacten tussen Vriezenveen (Overijssel) en Sint-Petersburg. In eerste instantie reisden de Nederlanders heen en weer, later vonden zij permanente huisvesting in Sint-Petersburg aan de Nevski Prospekt, waar een echte Hollandse wijk inclusief Gereformeerde Kerk ontstond. Belangrijkste handelswaar was textiel, maar ook wijn en tabak werden verhandeld.

Tegen het eind van de 18e eeuw was de bevolking van de stad tot ongeveer 200.000 gegroeid, nog wel iets minder dan Moskou, dat er toen bijna 300.000 telde. In de tijd van Catharina II van Rusland (1762-1796) begon er zich in de stad een levendig cultureel leven te ontwikkelen. Zo werd er onder meer een universiteit gesticht.

In 1825 vond in Sint-Petersburg de Dekabristenopstand plaats, verzet van een aantal adellijke officieren tegen de nieuwe tsaar. Zij wilden meer westerse ideeën invoeren die tegen het autocratische systeem ingingen. De leiders van de opstand werden opgehangen.

In 1868 werd de Verklaring van Sint-Petersburg uitgegeven, dat de 26 staten die het ondertekenden verbood om explosieve projectielen van minder dan vierhonderd gram te gebruiken.

In maart 1881 werd tsaar Alexander II het slachtoffer van een bomaanslag door een lid van de revolutionaire beweging Narodnaja Volja (Volkswil). Op de plek waar hij dodelijk gewond raakte, liet zijn zoon tsaar Alexander III de Orthodox-Russische Kathedraal van de Opstanding “Onze Verlosser op het bloed” bouwen, die enigszins contrasteert met de algemene uitstraling van de op het Westen gerichte stad.

In 1905 was de stad opnieuw het toneel van een mislukte revolutie, toen op Bloedige Zondag de paleiswacht het vuur opende op een aantal demonstranten die een verzoekschrift voor meer democratie wilden aanbieden aan tsaar Nicolaas II. In 1914, toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, werd Sint-Petersburg omgedoopt in Petrograd, aangezien Sankt-Peterburg te Duits klonk, en Rusland was in oorlog met Duitsland. In de loop van de oorlog kwam er, vooral in de steden, een steeds groter gebrek aan voedsel en andere producten en zo nam de ontevredenheid onder de arbeiders en soldaten toe. In 1917 volgden de Februarirevolutie en de Oktoberrevolutie, die respectievelijk het einde van de tsaren en het begin van de sovjettijd inluidden.

De bolsjewieken, die nieuw aan de macht waren gekomen, wilden na hun machtsovername vrede sluiten met de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije en het Ottomaanse Rijk). Na de afgekondigde wapenstilstand van 15 december 1917 tussen enerzijds de Centralen en anderzijds Rusland, duurden de vredesonderhandelingen erg lang. Leon Trotski, onderhandelaar namens de Russische regering, wilde niet toegeven aan de Duitse eisen van gebiedsafstand. Na 9 februari 1918 kreeg het Duitse leger opdracht om de opmars in Rusland voort te zetten. In één etmaal werd het overgrote deel van Oekraïne bezet. Ook stuurde Duitsland een zeevloot af op Sint-Petersburg, gevolgd door landtroepen uit het zuiden van Finland. Rusland capituleerde en op 3 maart 1918 werd de vrede van Brest-Litovsk getekend. De bolsjewieken besloten naar aanleiding van deze gebeurtenissen Moskou de nieuwe hoofdstad te maken. In 1924 kreeg Petrograd de naam Leningrad, als eerbetoon aan de in dat jaar overleden Lenin.

In de Tweede Wereldoorlog moest de stad een 29 maanden durende belegering door de nazi’s doorstaan, die grote opofferingen van de burgerbevolking eiste. Gedurende de wintermaanden was er zo nu en dan enige bevoorrading over het nabijgelegen, bevroren, Ladogameer mogelijk, maar anderszins was er verschrikkelijke honger in de stad, wat zelfs tot kannibalisme leidde. Het precieze aantal doden (vooral burgers) tijdens de belegering is niet bekend. Alleen op de Piskarovskoje-begraafplaats werden meer dan 600.000 doden begraven. Men schat dat er zeker meer dan een miljoen mensen zijn omgekomen. Voor de heldhaftige verdediging kreeg Leningrad de eretitel Heldenstad van de Sovjet-Unie.

Op 6 september 1993 kreeg Leningrad, na een referendum, zijn oude naam terug van vóór 1914: Sint-Petersburg. De omringende oblast bleef Leningrad heten.

Transport en vervoer

Poelkovo is de belangrijkste luchthaven van Sint-Petersburg. Internationale vluchten komen aan op terminal 2. Er zijn meerdere buslijnen en marsjroetka’s die voor de verbinding met het centrum dan wel met het meest nabij gelegen metrostation Moskovskaja zorgen.

Sint-Petersburg heeft 5 kopstations. Het Baltiejski vokzal verzorgde vroeger de verbinding met Tallinn, maar dient nu uitsluitend voor de verbinding met de voorsteden. Dagelijks arriveren en vertrekken er hier nog steeds meerdere bussen naar Tallinn en Kohtla Jarva in Estland. Vanaf het Finljandski vokzal vertrekken de treinen naar het noorden, zoals naar Vyborg en Helsinki. Het Ladozjski vokzal bedient treinen naar het noorden en oosten, terwijl het Moskovski vokzal treinen naar het oosten en zuiden bedient. Treinen naar Moskou vertrekken van deze laatste twee stations. Tenslotte is er het Vitebski vokzal voor verbindingen met het zuiden.

De metro van Sint-Petersburg heeft 4 lijnen die alle treinstations met elkaar verbinden. Een vijfde lijn is in aanleg, en bestaande lijnen worden nog steeds uitgebreid. De stations zijn erg diep gelegen. Het trolleybus- en tramlijnennet is zeer groot maar vooral de tram is slecht onderhouden en er zijn de laatste 20 jaar tientallen kilometers opgeheven. Marsjroetka’s – particuliere buslijnen – romen het gemeentelijk vervoerbedrijf af.

De belangrijkste verkeersader in het centrum is de Nevski Prospekt, die begint bij de Admiraliteit en 4 kilometer verder eindigt bij het Alexander Nevski-klooster. Deze weg wordt door verschillende riviertjes in de Neva-delta doorsneden, namelijk (van de Admiraliteit af gezien) de Mojka, het Gribojedovkanaal en de Fontanka. Het sociale leven in Sint-Petersburg speelt zich al vanaf de tijd van Poesjkin en Gogol rondom de Nevski Prospekt af, waarvan het korte verhaal Nevski Prospekt van Gogol getuigt.

In 2008 is de ruim 115 kilometer lange rondweg in gebruik genomen. Ten westen van de stad ligt de rondweg op de Sint-Petersburgdam. Deze dam is aangelegd om de stad te beschermen tegen overstromingen. Sinds de stichting van de stad in 1703 is er gemiddeld eenmaal per jaar een overstroming geregistreerd.

Kunst en cultuur

Musea

Sint-Petersburg heeft een groot aantal musea, waarvan de Hermitage verreweg het bekendst is. De hoofdvestiging van de Hermitage is gevestigd in het voormalige Winterpaleis, de belangrijkste residentie van de Russische tsaren. De collectie van de Hermitage bestaat vooral uit West-Europese kunst, en is begonnen met de verzameling van Catharina de Grote, waaraan na de Oktoberrevolutie de bolsjewieken de van de gevluchte edelen in beslag genomen kunstwerken toegevoegd hebben. De Hermitage heeft een aantal dependances in Sint-Petersburg, waaronder het Mensjikovpaleis.

Het Russisch Museum huisvest een grote verzameling van vooral Russische kunstenaars, beginnend met iconen. Dit museum heeft de op één na grootste collectie schilderijen van de stroming van De Zwervers (Peredvizjniki). Verder bevat de collectie een groot aantal werken van Russische avant-garde kunstenaars als Natalja Gontsjarova en Kazimir Malevitsj. De hoofdvestiging van het Russisch Museum is gevestigd in het Michailovskipaleis, gelegen naast de Kathedraal van de Opstanding “Onze Verlosser op het bloed”. Daarnaast heeft het museum een aantal dependances in Sint-Petersburg, waaronder het Marmeren Paleis (met het Ludwig-museum).

Theaters

Het bekendste theater van Sint-Petersburg is het Mariinskitheater, dat in de tijd van de Sovjet-Unie als Kirovtheater bekendstond. Het is de thuisbasis van het Mariinskiballet en vele beroemde dansers (onder wie Vaslav Nijinski, Rudolf Noerejev en Mikhail Baryshnikov) werden opgeleid aan de aan het theater gelieerde Vaganova Ballet Academie.

Tijdens het Russische keizerrijk was het bij de Russische adel mode om ook een privé-theater te hebben in hun paleizen. Bekende voorbeelden daarvan zijn het Hermitagetheater en het theater in het Joesoepovpaleis, die ook nu nog actief gebruikt worden als theaters.

Literatuur

Veel Russische schrijvers hebben in Sint-Petersburg gewoond. Aleksandr Poesjkin volgde zijn opleiding op het lyceum van Tsarskoje Selo, nabij Sint-Petersburg. Omdat zijn gedichten vaak de toorn opriepen van de machthebbers, werd Poesjkin tot twee keer toe verbannen naar het platteland. Het huis aan de Mojka waar Poesjkin woonde tot zijn dood in 1837 is nu een museum.

Nikolaj Gogol was korte tijd professor aan de universiteit van Sint-Petersburg. Een aantal van zijn korte verhalen (bijvoorbeeld Nevski Prospekt) speelt zich af in Sint-Petersburg. Fjodor Dostojevski leefde lange tijd in Sint-Petersburg. Zijn roman Misdaad en Straf speelt zich in Sint-Petersburg af, en de verschillende plaatsen die Dostojevski beschrijft zijn nog steeds te herkennen.

In de eerste helft van de twintigste eeuw was Sint-Petersburg de thuisbasis voor de Acmeïsten, een belangrijke groep dichters met onder andere Anna Achmatova en Osip Mandelstam. Ook symbolisten als Aleksandr Blok en Andrej Bely woonden in Sint-Petersburg en schreven over de stad.

Religie en kerken

De belangrijkste religie in Sint-Petersburg is de Russische orthodoxie. Onder het communistisch bewind zijn veel kerken gesloten, maar na de val van het communisme werd een aantal kerkgebouwen aan de Kerk teruggegeven. Het belangrijkste religieuze complex in Sint-Petersburg is het Alexander Nevski-klooster met de Tichvin-begraafplaats. Het klooster, ín 1710 gesticht door Peter de Grote, is een van de vier lavra’s van de Russisch-orthodoxe Kerk. Op de Tichvin-begraafplaats zijn vele belangrijke musici en schrijvers begraven, onder wie Tsjaikovski en Dostojevski.

Het Peter & Paulusfort aan de oevers van de Neva…

Prominent in de skyline van Sint-Petersburg is de torenspits van de Petrus- en Pauluskathedraal, die nu de graven van alle tsaren van Rusland huisvest. Deze kathedraal, gelegen binnen de muren van de Petrus- en Paulusvesting op het Hazeneiland in de rivier de Neva, is een museum sinds 1924, maar na de omwenteling worden er weer diensten gehouden.

De Isaak Kathedraal…

Een andere kerk die prominent in de skyline aanwezig is, is de Izaäkkathedraal, die nu fungeert als museum voor mozaïek. De kerk is de grootste van Sint-Petersburg. De Kazankathedraal, gelegen op een prominente plek langs de Nevski Prospekt, is ontworpen om op de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan te lijken, en werd tijdens het communistisch bewind gebruikt als een Museum van de Geschiedenis van Religie en Atheïsme. Inmiddels is de kerk weer in gebruik als kerk.

Het Giboyedov kaneel met aan het eind de de Kathedraal van de Opstanding “Onze Verlosser op het bloed”

Vanaf de kathedraal is aan het einde van het Gribojedovkanaal de Kathedraal van de Opstanding “Onze Verlosser op het bloed” te zien. Deze kathedraal, gebouwd op de plek waar tsaar Alexander II dodelijk gewond raakte bij een aanslag, heeft nooit als een officiële kerk gefunctioneerd. De enige diensten die daar worden gehouden zijn herdenkingsdiensten voor de overleden tsaar. Vanwege de enorme oppervlakte aan mozaïeken, is deze kerk organisatorisch ondergebracht bij de Izaakskathedraal.

De Kathedraal van de Opstanding “Onze Verlosser op het bloed”

De St. Nicolaaskathedraal is traditioneel de kerk voor de zeelieden in Sint-Petersburg. Deze kerk, waar in 1967 de uitvaartmis van de dichteres Anna Achmatova werd gehouden, heeft zowel een bovenkerk als een onderkerk. De bovenkerk wordt alleen gebruikt op bijzondere feestdagen.

Ander kerkgebouwen zijn de Panteleimonkerk, Kerk van de Heilige Apostel Matthias en de Moeder Gods en de Andreaskathedraal.

Witte Nachten

Door de noordelijke ligging van Sint-Petersburg is de nacht rondom het begin van de zomer (21 juni) erg kort. In deze periode, die de Witte Nachten genoemd wordt, zijn de bruggen de hele tijd open van 1 tot 5 uur ‘s nachts. Sinds 1993 wordt jaarlijks het Witte Nachten Festival gehouden met elke avond voorstellingen in het Mariinskitheater.

In deze periode wordt ook het “Scharlaken zeilen” (Алые паруса) feest gevierd om het einde van het schooljaar te vieren.

Voorsteden

Lomonosov

Lomonosov ligt aan de zuidkust van de Finse golf, tegenover het eiland Kronstadt. Tot 1948 droeg de voorstad van Sint-Petersburg de naam Oranienbaum, dat in het Duitse “sinaasappelboom” betekent. In dat jaar werd de stad vernoemd naar de Russische geleerde Michail Lomonosov. Lomonosov is vooral bekend vanwege het paleizencomplex Oranienbaum, een vroegere residentie van de tsarenfamilie. Daarnaast is hier de componist Igor Stravinsky geboren.

Peterhof

In Peterhof is het beroemde paleizencomplex gelegen, dat ook wel wordt vergeleken met Versailles. Het complex, dat gebouwd werd in opdracht van Peter de Grote, bestaat uit het grote paleis, een boven- en benedentuin, en een aantal kleinere paleizen. De tuinen zijn rijkelijk versierd met fonteinen, die uitsluitend op waterdruk als gevolg van hoogteverschil werken.

Poesjkin

Het plaatsje Poesjkin, voorheen Tsarskoje Selo, is na de Russische Revolutie vernoemd naar de grote Russische schrijver Aleksandr Poesjkin, omdat deze hier op het lyceum naar school is geweest. Daar heeft hij ook zijn eerste gedichten in het publiek voorgedragen aan de destijds beroemdste dichter van Rusland, Gavrila Derzjavin. Het dorpje Tsarskoje Selo werd in de 18e eeuw vooral bekend doordat de tsaren hier hun zomerresidentie hadden. Het Catharinapaleis en het Alexanderpaleis zijn de grootste publiekstrekkers.

Repino

Het dorpje Repino was in het begin van de twintigste eeuw een onderdeel van Finland, dat tot 1918 door Rusland werd geregeerd, en heette toen Kuokkala. Toen de Karelische Landengte na de Winteroorlog en de Vervolgoorlog door de Sovjet-Unie werd ingelijfd, werd het in 1948 vernoemd naar zijn meest beroemde inwoner, de kunstschilder Ilja Repin, die hier zijn eigen huis en atelier had ontworpen en laten bouwen.

Overige bezienswaardigheden

Musea

• Dostojevskimuseum
• Joesoepovpaleis
• Petrus- en Paulusvesting
• Spoorwegmuseum (voormalig Warschaustation)

Theaters

• Alexandrinskitheater
• Moessorgskitheater

Kloosters, kerken

• Drievuldigheidskathedraal
• Kerk van de Verlosser op het Bloed
• Petrus en Pauluskathedraal
• Kazankathedraal
• Smolnyklooster
• Izaäkkathedraal
• Kathedraal van de Heilige Nicolaas
• Transfiguratiekathedraal
• Vladimirkathedraal
• Vladimirskaja-kathedraal
• Kathedraal van de Heilige Sampson
• Tsjesme-kerk

Gedenkplaatsen, begraafplaatsen, parken

• Monument voor de blokkade
• Piskarovskoje begraafplaats
• Taurische tuin
• Zomertuin

Overige bezienswaardigheden

• Admiraliteit
• Konservatorija im. N.V.Rimskogo-Korsakova
• Leningradski Zoopark
• Paleisplein
• Smolny-instituut
• Taurisch Paleis

In de omgeving van St-Petersburg

• Gatsjina
• Lomonosov (Oranienbaum)
• Pavlovsk

Onderwijs

Sint-Petersburg is het meest belangrijke educatieve en wetenschappelijk centrum van Rusland. In de stad bevinden zich meer dan 120 universiteiten en hogescholen. Bekend zijn o.a. de Staatsuniversiteit van Sint-Petersburg, Universiteit van Economie en Financiën en de Polytechnische Universiteit, de Russische Academie voor Beeldende Kunsten en het Conservatorium van Sint Petersburg. In de stad zijn ongeveer 600.000 mensen werkzaam in het onderwijs en wetenschap, onder wie ongeveer 340.000 studenten. In Petersburg, woonde en werkte een aantal Nobelprijswinnaars, onder wie de laatste Zhores Alferov, de Nobelprijs voor de Natuurkunde in 2000.